Prentsa-oharrak: Spanglish edo euskenglish, zein hizkuntzek egiten dute talka gehien euskal herritar hirueledunen hizkeran?

• BCBLk, hainbat proben bitartez, hitz egiterakoan gutxien menperatzen dituzten hizkuntzen artean eragin handiago dagoen ala ez ebaluatu du
• Partaideek gaztelera, euskara eta ingelesa hitz egiten zuten, gaitasun-ordena horretan. Parte-hartzaile hauek berezitasun bat zuten:  lehenengo bi hizkuntzak ingurune elebidun batean bereganatu ziren
• Ikerketak Eusko Jaurlaritzaren, Espainiako Gobernuaren eta Europar Batasunaren finantziazioa eta Yorkeko Unibertsitatearen laguntza izan du

(Donostia, 2023ko uztaileko 18a).- Eleaniztun batek, batzuetan, akatsak egin ditzake ezagutzen dituen gainerako hizkuntzen eraginpean hitz egitean. Duela gutxiko ikerketek ondorioztatu dute hiztegian gertatzen diren interferentzia horiek gehiago gertatzen direla gutxien menperatzen duten hizkuntzen artean, eta, gainera, hizkuntza berri bat eskuratzeak jada ezagutzen den hizkuntza baten kontrolean ere eragina izan dezakeela.

Bi ikerketa-lerro horiek Donostiako Basque Center on Cognition, Brain and Language (BCBL) erakundeak gidatutako ikerketa berri baten hazia izan dira. Ikerlariek probak egin dituzte ikusteko ea, pertsona hirueledunen kasuan, nagusitasun gutxien duen hizkuntzak eragin handiagoa duen bere bigarren hizkuntzan hitz egitean edo bere lehen hizkuntzan hitz egitean.

Horretarako, BCBLko lantaldeak 50 boluntario gazte-heldu izan zituen, gaztelaniaz, euskaraz eta ingelesez hitz egiten zutenak, gaitasun-ordena horretan. Berezitasun bat zuten: parte-hartzaileek beraien lehen bi hizkuntzak ingurune elebidun bateko esposizio naturalaren bidez eskuratu zituztela; ingelesa, berriz, atzerriko hizkuntza gisa ikasi zuten.

Parte-hartzaileek etxetik egin zuten proba, ordenagailuan, eta bi proba mota egin zituzten. Batetik, hizkuntzak nahastu egiten ziren, eta boluntarioek irudiak izendatu behar zituzten, gaztelania, euskara eta ingelesa azkar tartekatzen zituzten bitartean.

«Hitza zer hizkuntzatan esan behar zuten jakiteko, irudiarekin batera bandera britainiarra, espainiarra edo euskadikoa zegoen. Adibidez, Britainia Handiko bandera zuen txakur baten irudia ikusten zutenean, "dog" esan behar zuten, baina Espainiako bandera baten ondoan bazihoan “perro” esan behar zuten», azaldu du Antje Stoehr proiektuaren buru izan den BCBLko ikertzaileak.

Irudiak denbora laburrean erakusten ziren, lana zailagoa izan zedin.

Bigarren proban, hizkuntzak ez ziren nahasten, eta parte-hartzaileek irudiak izendatu behar zituzten lehenik gaztelaniaz eta gero euskaraz (edo alderantziz) eta azkenik ingelesez.

Ahoskera eta hitzen hautaketa

Proba guztiak grabatu egin ziren, eta BCBLko ikerketa-taldeak, Yorkeko Unibertsitatearen (Erresuma Batua) laguntzarekin, ahoskera eta hitzen hautaketako akatsak ebaluatu zituen ondoren.

Zehazki, ahoskeraren kasuan, /p/, /t/ eta /k/ soinuak aztertu ziren; hots horiek berdin ahoskatzen dira gaztelaniaz eta euskaraz, baina ez ingelesez. Hitzen hautaketan, irudi bat izendatzean parte-hartzaileak hizkuntzaz zenbat aldiz okertzen ziren aztertu zen; adibidez, bandera britaniarra ez zenean, ‘dog’ hitza esatea.

«Parte-hartzaileek hizkuntzak txandakatu behar zituztenean, haien euskarazko ahoskera ingelesera gehiago hurbiltzen zela ikusi genuen, baina haien gaztelaniazko ahoskeran ez zuen eraginik ingelesak», gehitu du Stoehrrek.

Era berean, ingelesezko hitz gehiago erabili zituzten euskaraz esan behar zituztenean gaztelaniaren txanda zenean baino. Hau da, ingelesak, bere hirugarren hizkuntzak, gehiago oztopatzen zuen euskara (bigarrena) gaztelania baino (lehena).

«Ondoriozta dezakegu bigarren eta hirugarren hizkuntzak lehen eta hirugarren hizkuntzak baino harreman estuagoa dutela hitz egitean. Harrigarria bada ere, hori gertatzen zen nahiz eta euskarak eta ingelesak antzekotasun gutxiago izan, eta gainera, adin goiztiarrean komunitate elebidun batean bigarren hizkuntza eskuratu zuten pertsonengan ikusi zen», nabarmendu du BCBLko adituak.

Antje Stoehren arabera, horrek zera iradokitzen du, bizitzako lehen etapetan bigarren hizkuntza bat ikasi arren, hizkuntza nagusiak baino gutxiago eusten diola beste hizkuntza batzuen eraginari, eta, beraz, hitzak ezagutzeak eta behar bezala ahoskatzeak ez duela komunikazio arina ziurtatzen: pertsonek, une egokian, hitzak eta haien ahoskera berreskuratu behar dituzte ikasitako lexikotik.

BCBLren lanak, Eusko Jaurlaritzak, Europar Batasunak eta Espainiako Gobernuko Zientzia eta Berrikuntza Ministerioak finantzatua, garun eleaniztun baten hizkuntza-sistemei buruzko ezagutza handitzen du, eta baliozkoa izan daiteke hizkuntza-irakasleentzat eta hizkuntza desberdinak maiz erabiltzen dituzten pertsonentzat: euskal herritar gehienentzat eta EBko herritarren % 25entzat, gutxi gorabehera.

Antje Stoehrez gain, BCBLko Mina Jevtovi eta Clara Martin ikertzaileek eta Yorkeko Unibertsitateko Angela de Bruin doktoreak parte hartu dute proiektuan.

BCBLri buruz

Basque Center on Cognition, Brain and Language nazioarteko diziplinarteko ikerketa-zentroa da, eta Donostian du egoitza, kognizioa, garuna eta hizkuntza aztertzeko. Eusko Jaurlaritzak bultzatzen du, Euskadin zientzia eta ikerketa sustatzeko. Gainera, Ikerbasque, Innobasque, Gipuzkoako Foru Aldundia eta Euskal Herriko Unibertsitatea (UPV/EHU) ditu bazkideen artean.

Informazio gehiago eta elkarrizketak:

Unai Macias

unai@guk.eus

690 212 067